“帝喾能序三辰以固民”的意思及全诗出处和翻译赏析

zhǎn qín lùn sì yuán jū
展禽论祀爰居

hǎi niǎo yuē" yuán jū", zhǐ yú lǔ dōng mén zhī wài èr rì.
海鸟曰“爰居”，止于鲁东门之外二日。
zāng wén zhòng shǐ guó rén jì zhī.
臧文仲使国人祭之。
zhǎn qín yuē:" yuè zāi, zāng sūn zhī wéi zhèng yě! fū sì, guó zhī dà jié yě, ér jié, zhèng zhī suǒ chéng yě.
展禽曰：“越哉，臧孙之为政也！夫祀，国之大节也，而节，政之所成也。
gù shèn zhì sì yǐ wéi guó diǎn.
故慎制祀以为国典。
jīn wú gù ér jiā diǎn, fēi zhèng zhī yí yě.
今无故而加典，非政之宜也。
" fū shèng wáng zhī zhì sì yě, fǎ shī yú mín zé sì zhī, yǐ sǐ qín shì zé sì zhī, yǐ láo dìng guó zé sì zhī, néng yù dà zāi zé sì zhī, néng hàn dà huàn zé sì zhī.
“夫圣王之制祀也，法施于民则祀之，以死勤事则祀之，以劳定国则祀之，能御大灾则祀之，能捍大患则祀之。
fēi shì zú yě, bù zài sì diǎn.
非是族也，不在祀典。
xī liè shān shì zhī yǒu tiān xià yě, qí zǐ yuē zhù, néng zhí bǎi gǔ bǎi shū.
昔烈山氏之有天下也，其子曰柱，能植百谷百蔬。
xià zhī xìng yě, zhōu qì jì zhī, gù sì yǐ wéi jì.
夏之兴也，周弃继之，故祀以为稷。
gòng gōng shì zhī bó jiǔ yǒu yě, qí zǐ yuē hòu tǔ, néng píng jiǔ tǔ, gù sì yǐ wéi shè.
共工氏之伯九有也，其子曰后土，能平九土，故祀以为社。
huáng dì néng chéng mìng bǎi wù, yǐ míng mín gòng cái.
黄帝能成命百物，以明民共财。
zhuān xū néng xiū zhī, dì kù néng xù sān chén yǐ gù mín, yáo néng dān jūn xíng fǎ yǐ yì mín, shùn qín mín shì ér yě sǐ, gǔn zhàng gōng shuǐ ér jí sǐ, yǔ néng yǐ dé xiū gǔn zhī gōng, qì wèi sī tú ér mín jí, míng qín qí guān ér shuǐ sǐ, tāng yǐ kuān zhì mín ér chú qí xié, jì qín bǎi gǔ yǔ shān sǐ, wén wáng yǐ wén zhāo, wǔ wáng qù mín zhī huì.
颛顼能修之，帝喾能序三辰以固民，尧能单均刑法以议民，舜勤民事而野死，鲧障供水而殛死，禹能以德修鲧之功，契为司徒而民辑，冥勤其官而水死，汤以宽治民而除其邪，稷勤百谷雨山死，文王以文昭，武王去民之秽。
gù yǒu yú shì dì huáng dì ér zǔ zhuān xū, jiāo yáo ér zōng shùn xià hòu shì dì huáng dì miàn zǔ zhuān xū, jiāo gǔn ér zōng yǔ shāng rén dì shùn ér zǔ qì, jiāo míng ér zōng tāng zhōu rén dì kù ér jiāo jì, zǔ wén wáng ér zōng wǔ wáng.
故有虞氏禘黄帝而祖颛顼，郊尧而宗舜；夏后氏禘黄帝面祖颛顼，郊鲧而宗禹；商人禘舜而祖契，郊冥而宗汤；周人禘喾而郊稷，祖文王而宗武王。
mù, néng shuài zhuān xū zhě yě, yǒu yú shì bào yān zhù, néng shuài yǔ zhě yě, xià hòu shì bào yān shàng jiǎ wēi, néng shuài qì zhě yě, shāng rén bào yān gāo yǔ tài wáng, néng shuài jì zhě yě, zhōu rén bào yān.
幕，能帅颛顼者也，有虞氏报焉；杼，能帅禹者也，夏后氏报焉；上甲微，能帅契者也，商人报焉；高圉、太王，能帅稷者也，周人报焉。
fán dì jiāo zǔ zōng bào, cǐ wǔ zhě, guó zhī diǎn sì yě.
凡禘、郊、祖、宗、报，此五者，国之典祀也。
jiā zhī yǐ shè jì shān chuān zhī shén, jiē yǒu gōng liè yú mín zhě yě.
加之以社稷山川之神，皆有功烈于民者也。
jí qián zhé lìng dé zhī rén, suǒ yǐ wéi mín zhì yě jí tiān zhī sān chén, mín suǒ yǐ zhān yǎng yě jí dì zhī wǔ xíng, suǒ yǐ shēng zhí yě jí jiǔ zhōu míng shān chuān zé, suǒ yǐ chū cái yòng yě.
及前哲令德之人，所以为民质也；及天之三辰，民所以瞻仰也；及地之五行，所以生殖也；及九州名山川泽，所以出财用也。
fēi shì, bù zài sì diǎn.
非是，不在祀典。
jīn hǎi niǎo zhì, yǐ bù zhī ér fàn zhī, yǐ wéi guó diǎn, nán yǐ wéi rén qiě zhī yǐ.
今海鸟至，已不知而犯之，以为国典，难以为仁且知矣。
fū rén zhě jiǎng gōng, ér zhī zhě chù wù.
夫仁者讲功，而知者处物。
wú gōng ér sì zhī, fēi rén yě bù zhī ér bù wèn, fēi zhī yě.
无功而祀之，非仁也；不知而不问，非知也。
jīn zī hǎi qí yǒu zāi hū? fū guǎng chuān zhī niǎo shòu, héng zhī ér bì qí zāi yě.
今兹海其有灾乎？夫广川之鸟兽，恒知而避其灾也。
" shì suì yě, hǎi duō dà fēng, dōng nuǎn.
”是岁也，海多大风，冬暖。
wén zhòng wén liǔ xià jì zhī yán, yuē:" xìn wú guò yě.
文仲闻柳下季之言，曰：“信吾过也。
jì zǐ zhī yán, bù kě bù fǎ yě.
季子之言，不可不法也。
" shǐ shū yǐ wéi sān cè.
”使书以为三策。