“知理则不屈”的意思及全诗出处和翻译赏析

xīn shù
心术

wèi jiāng zhī dào, dāng xiān zhì xīn.
为将之道，当先治心。
tài shān bēng yú qián ér sè bù biàn, mí lù xìng yú zuǒ ér mù bù shùn, rán hòu kě yǐ zhì lì hài, kě yǐ dài dí.
泰山崩于前而色不变，麋鹿兴于左而目不瞬，然后可以制利害，可以待敌。
fán bīng shàng yì bú yì, suī lì wù dòng.
凡兵上义；不义，虽利勿动。
fēi yī dòng zhī wèi lì hài, ér tā rì jiāng yǒu suǒ bù kě cuò shǒu zú yě.
非一动之为利害，而他日将有所不可措手足也。
fū wéi yì kě yǐ nù shì, shì yǐ yì nù, kě yǔ bǎi zhàn.
夫惟义可以怒士，士以义怒，可与百战。
fán zhàn zhī dào, wèi zhàn yǎng qí cái, jiāng zhàn yǎng qí lì, jì zhàn yǎng qí qì, jì shèng yǎng qí xīn.
凡战之道，未战养其财，将战养其力，既战养其气，既胜养其心。
jǐn fēng suì, yán chì hòu, shǐ gēng zhě wú suǒ gù jì, suǒ yǐ yǎng qí cái fēng kào ér yōu yóu zhī, suǒ yǐ yǎng qí lì xiǎo shèng yì jí, xiǎo cuò yì lì, suǒ yǐ yǎng qí qì yòng rén bù jìn qí suǒ yù wèi, suǒ yǐ yǎng qí xīn.
谨烽燧，严斥堠，使耕者无所顾忌，所以养其财；丰犒而优游之，所以养其力；小胜益急，小挫益厉，所以养其气；用人不尽其所欲为，所以养其心。
gù shì cháng xù qí nù huái qí yù ér bù jìn.
故士常蓄其怒、怀其欲而不尽。
nù bù jìn zé yǒu yú yǒng, yù bù jìn zé yǒu yú tān.
怒不尽则有馀勇，欲不尽则有馀贪。
gù suī bìng tiān xià, ér shì bù yàn bīng, cǐ huáng dì zhī suǒ yǐ qī shí zhàn ér bīng bù dài yě.
故虽并天下，而士不厌兵，此黄帝之所以七十战而兵不殆也。
bù yǎng qí xīn, yī zhàn ér shèng, bù kě yòng yǐ.
不养其心，一战而胜，不可用矣。
fán jiāng yù zhì ér yán, fán shì yù yú.
凡将欲智而严，凡士欲愚。
zhì zé bù kě cè, yán zé bù kě fàn, gù shì jiē wěi jǐ ér tīng mìng, fū ān dé bù yú? fū wéi shì yú, ér hòu kě yǔ zhī jiē sǐ.
智则不可测，严则不可犯，故士皆委己而听命，夫安得不愚？夫惟士愚，而后可与之皆死。
fán bīng zhī dòng, zhī dí zhī zhǔ, zhī dí zhī jiāng, ér hòu kě yǐ dòng yú xiǎn.
凡兵之动，知敌之主，知敌之将，而后可以动于险。
dèng ài zhuì bīng yú shǔ zhōng, fēi liú chán zhī yōng, zé bǎi wàn zhī shī kě yǐ zuò fù, bǐ gù yǒu suǒ wǔ ér dòng yě.
邓艾缒兵于蜀中，非刘禅之庸，则百万之师可以坐缚，彼固有所侮而动也。
gù gǔ zhī xián jiāng, néng yǐ bīng cháng dí, ér yòu yǐ dí zì cháng, gù qù jiù kě yǐ jué.
故古之贤将，能以兵尝敌，而又以敌自尝，故去就可以决。
fán zhǔ jiàng zhī dào, zhī lǐ ér hòu kě yǐ jǔ bīng, zhī shì ér hòu kě yǐ jiā bīng, zhī jié ér hòu kě yǐ yòng bīng.
凡主将之道，知理而后可以举兵，知势而后可以加兵，知节而后可以用兵。
zhī lǐ zé bù qū, zhī shì zé bù jǔ, zhī jié zé bù qióng.
知理则不屈，知势则不沮，知节则不穷。
jiàn xiǎo lì bù dòng, jiàn xiǎo huàn bù bì, xiǎo lì xiǎo huàn, bù zú yǐ rǔ wú jì yě, fū rán hòu yǒu yǐ zhī dà lì dà huàn.
见小利不动，见小患不避，小利小患，不足以辱吾技也，夫然后有以支大利大患。
fū wéi yǎng jì ér zì ài zhě, wú dí yú tiān xià.
夫惟养技而自爱者，无敌于天下。
gù yī rěn kě yǐ zhī bǎi yǒng, yī jìng kě yǐ zhì bǎi dòng.
故一忍可以支百勇，一静可以制百动。
bīng yǒu cháng duǎn, dí wǒ yī yě.
兵有长短，敌我一也。
gǎn wèn:" wú zhī suǒ zhǎng, wú chū ér yòng zhī, bǐ jiāng bù yǔ wú xiào wú zhī suǒ duǎn, wú bì ér zhì zhī, bǐ jiāng qiáng yǔ wú jiǎo, nài hé?" yuē:" wú zhī suǒ duǎn, wú kàng ér bào zhī, shǐ zhī yí ér què wú zhī suǒ zhǎng, wú yīn ér yǎng zhī, shǐ zhī xiá ér duò qí zhōng.
敢问：“吾之所长，吾出而用之，彼将不与吾校；吾之所短，吾蔽而置之，彼将强与吾角，奈何？”曰：“吾之所短，吾抗而暴之，使之疑而却；吾之所长，吾阴而养之，使之狎而堕其中。
cǐ yòng cháng duǎn zhī shù yě.
此用长短之术也。
" shàn yòng bīng zhě, shǐ zhī wú suǒ gù, yǒu suǒ shì.
”善用兵者，使之无所顾，有所恃。
wú suǒ gù, zé zhī sǐ zhī bù zú xī yǒu suǒ shì, zé zhī bù zhì yú bì bài.
无所顾，则知死之不足惜；有所恃，则知不至于必败。
chǐ chuí dāng měng hǔ, fèn hū ér cāo jī tú shǒu yù xī yì, biàn sè ér què bù, rén zhī qíng yě.
尺箠当猛虎，奋呼而操击；徒手遇蜥蜴，变色而却步，人之情也。
zhī cǐ zhě, kě yǐ jiāng yǐ.
知此者，可以将矣。
tǎn xī ér àn jiàn, zé wū huò bù gǎn bī guān zhòu yì jiǎ, jù bīng ér qǐn, zé tóng zǐ wān gōng shā zhī yǐ.
袒裼而案剑，则乌获不敢逼；冠胄衣甲，据兵而寝，则童子弯弓杀之矣。
gù shàn yòng bīng zhě yǐ xíng gù.
故善用兵者以形固。
fū néng yǐ xíng gù, zé lì yǒu yú yǐ.
夫能以形固，则力有馀矣。