“无以无侣为悲兮”的意思及全诗出处和翻译赏析

yì lǚ wén
瘗旅文

wéi zhèng dé sì nián qiū yuè sān rì, yǒu lì mù yún zì jīng lái zhě, bù zhī qí míng shì, xié yī zi yī pū, jiāng zhī rèn, guò lóng chǎng, tóu sù tǔ miáo jiā.
维正德四年秋月三日，有吏目云自京来者，不知其名氏，携一子一仆，将之任，过龙场，投宿土苗家。
yǔ cóng lí luò jiān wàng jiàn zhī, yīn yǔ hūn hēi, yù jiù wèn xùn běi lái shì, bù guǒ.
予从篱落间望见之，阴雨昏黑，欲就问讯北来事，不果。
míng zǎo, qiǎn rén chān zhī, yǐ xíng yǐ.
明早，遣人觇之，已行矣。
báo wǔ, yǒu rén zì wú gōng pō lái, yún:" yī lǎo rén sǐ pō xià, bàng liǎng rén kū zhī āi.
薄午，有人自蜈蚣坡来，云：“一老人死坡下，傍两人哭之哀。
" yǔ yuē:" cǐ bì lì mù sǐ yǐ.
”予曰：“此必吏目死矣。
shāng zāi!" bó mù, fù yǒu rén lái, yún:" pō xià sǐ zhě èr rén, bàng yī rén zuò kū.
伤哉！”薄暮，复有人来，云：“坡下死者二人，傍一人坐哭。
" xún qí zhuàng, zé qí zi yòu sǐ yǐ.
”询其状，则其子又死矣。
míng rì, fù yǒu rén lái, yún:" jiàn pō xià jī shī sān yān.
明日，复有人来，云：“见坡下积尸三焉。
" zé qí pū yòu sǐ yǐ.
”则其仆又死矣。
wū hū shāng zāi! niàn qí bào gǔ wú zhǔ, jiāng èr tóng zǐ chí běn chā wǎng yì zhī, èr tóng zǐ yǒu nán sè rán.
呜呼伤哉！念其暴骨无主，将二童子持畚、锸往瘗之，二童子有难色然。
yǔ yuē:" xī! wú yǔ ěr yóu bǐ yě!" èr tóng mǐn rán tì xià, qǐng wǎng.
予曰：“嘻！吾与尔犹彼也！”二童闵然涕下，请往。
jiù qí bàng shān lù wèi sān kǎn, mái zhī.
就其傍山麓为三坎，埋之。
yòu yǐ zhī jī fàn sān yú, jiē xū tì tì ér gào zhī, yuē: wū hū shāng zāi! yī hé rén? yī hé rén? wú lóng chǎng yì chéng yú yáo wáng shǒu rén yě.
又以只鸡、饭三盂，嗟吁涕洟而告之，曰：呜呼伤哉！繄何人？繄何人？吾龙场驿丞余姚王守仁也。
wú yǔ ěr jiē zhōng tǔ zhī chǎn, wú bù zhī ěr jùn yì, ěr wū wèi hū lái wèi zī shān zhī guǐ hū? gǔ zhě zhòng qù qí xiāng, yóu huàn bù yú qiān lǐ.
吾与尔皆中土之产，吾不知尔郡邑，尔乌为乎来为兹山之鬼乎？古者重去其乡，游宦不逾千里。
wú yǐ cuàn zhú ér lái cǐ, yí yě.
吾以窜逐而来此，宜也。
ěr yì hé gū hū? wén ěr guān lì mù ěr, fèng bù néng wǔ dǒu, ěr lǜ qī zǐ gōng gēng kě yǒu yě.
尔亦何辜乎？闻尔官吏目耳，俸不能五斗，尔率妻子躬耕可有也。
wū wèi hū yǐ wǔ dǒu ér yì ěr qī chǐ zhī qū? yòu bù zú, ér yì yǐ ěr zi yǔ pū hū? wū hū shāng zāi! ěr chéng liàn zī wǔ dǒu ér lái, zé yí xīn rán jiù dào, hú wéi hū wú zuó wàng jiàn ěr róng cù rán, gài bù rèn qí yōu zhě? fū chōng mào wù lù, bān yuán yá bì, xíng wàn fēng zhī dǐng, jī kě láo dùn, jīn gǔ pí bèi, ér yòu zhàng lì qīn qí wài, yōu yù gōng qí zhōng, qí néng yǐ wú sǐ hū? wú gù zhī ěr zhī bì sǐ, rán bù wèi ruò shì qí sù, yòu bù wèi ěr zi ěr pū yì jù rán yǎn hū yě! jiē ěr zì qǔ, wèi zhī hé zāi! wú niàn ěr sān gǔ zhī wú yī ér lái yì ěr, nǎi shǐ wú yǒu wú qióng zhī chuàng yě.
乌为乎以五斗而易尔七尺之躯？又不足，而益以尔子与仆乎？呜呼伤哉！尔诚恋兹五斗而来，则宜欣然就道，胡为乎吾昨望见尔容蹙然，盖不任其忧者？夫冲冒雾露，扳援崖壁，行万峰之顶，饥渴劳顿，筋骨疲惫，而又瘴疬侵其外，忧郁攻其中，其能以无死乎？吾固知尔之必死，然不谓若是其速，又不谓尔子尔仆亦遽然奄忽也！皆尔自取，谓之何哉！吾念尔三骨之无依而来瘗尔，乃使吾有无穷之怆也。
wū hū shāng zāi! zòng bù ěr yì, yōu yá zhī hú chéng qún, yīn hè zhī huī rú chē lún, yì bì néng zàng ěr yú fù, bù zhì jiǔ bào lù ěr.
呜呼伤哉！纵不尔瘗，幽崖之狐成群，阴壑之虺如车轮，亦必能葬尔于腹，不致久暴露尔。
ěr jì yǐ wú zhī, rán wú hé néng wéi xīn hū? zì wú qù fù mǔ xiāng guó ér lái cǐ, sān nián yǐ, lì zhàng dú ér gǒu néng zì quán, yǐ wú wèi cháng yī rì zhī qī qī yě.
尔既已无知，然吾何能违心乎？自吾去父母乡国而来此，三年矣，历瘴毒而苟能自全，以吾未尝一日之戚戚也。
jīn bēi shāng ruò cǐ, shì wú wèi ěr zhě zhòng, ér zì wèi zhě qīng yě.
今悲伤若此，是吾为尔者重，而自为者轻也。
wú bù yí fù wèi ěr bēi yǐ.
吾不宜复为尔悲矣。
wú wèi ěr gē, ěr tīng zhī.
吾为尔歌，尔听之。
gē yuē: lián fēng jì tiān xī, fēi niǎo bù tōng.
歌曰：连峰际天兮，飞鸟不通。
yóu zǐ huái xiāng xī, mò zhī xī dōng.
游子怀乡兮，莫知西东。
mò zhī xī dōng xī, wéi tiān zé tóng.
莫知西东兮，维天则同。
yì yù shū fāng xī, huán hǎi zhī zhōng.
异域殊方兮，环海之中。
dá guān suí yù xī, xī bì yǔ gōng.
达观随寓兮，奚必予宫。
hún xī hún xī, wú bēi yǐ dòng.
魂兮魂兮，无悲以恫。
yòu gē yǐ wèi zhī yuē: yǔ ěr jiē xiāng tǔ zhī lí xī, mán zhī rén yán yǔ bù xiāng zhī xī.
又歌以慰之曰：与尔皆乡土之离兮，蛮之人言语不相知兮。
xìng mìng bù kě qī, wú gǒu sǐ yú zī xī, lǜ ěr zi pū, lái cóng yǔ xī.
性命不可期，吾苟死于兹兮，率尔子仆，来从予兮。
wú yǔ ěr áo yǐ xī xī, cān zǐ biāo ér chéng wén chī xī, dēng wàng gù xiāng ér xū xī xī.
吾与尔遨以嬉兮，骖紫彪而乘文螭兮，登望故乡而嘘唏兮。
wú gǒu huò shēng guī xī, ěr zi ěr pū, shàng ěr suí xī, wú yǐ wú lǚ wèi bēi xī! dào páng zhī zhǒng lěi lěi xī, duō zhōng tǔ zhī liú lí xī, xiāng yǔ hū xiào ér pái huái xī.
吾苟获生归兮，尔子尔仆，尚尔随兮，无以无侣为悲兮！道旁之冢累累兮，多中土之流离兮，相与呼啸而徘徊兮。
cān fēng yǐn lù, wú ěr jī xī.
餐风饮露，无尔饥兮。
cháo yǒu mí lù, mù yuán yǔ qī xī.
朝友麋鹿，暮猿与栖兮。
ěr ān ěr jū xī, wú wéi lì yú zī xū xī!
尔安尔居兮，无为厉于兹墟兮！